محمودآبادی- کشاورزان خراسان جنوبی هنوز زخم های خشکسالی شان جبران نشده باز در زیر گیوتین آفات در لابه لای آفتاب به دنبال راهکارهایی هستند به جز قطع کردن و سوزاندن درختان شان.
راهکاری که بعد از حدود سه سال هنوز نتوانسته از شیوع آفاتی که از درون درختان را همچون بیماری جذام می پوساند جلوگیری کند و نه تنها درمانگر نبوده ، بلکه روزگاری را نمایان کرده که اگر با همین شیب پیش رود اثری از درختان میوه در خراسان جنوبی باقی نخواهد ماند.

درختان پوسیده

یکی از کشاورزان روستای بهدان بیرجند اوضاع باغ ها را به خصوص برای درختان توت بسیار نگران کننده توصیف می کند. بهدانی، نگران از این که دیگر درختی از این آفت در امان نمانده است، می گوید: سه سال است که این آفت در باغ های منطقه شیوع پیدا کرده، هر چند راهکار قطع و آتش زدن مطرح شده، اما در این سال ها نه تنها مشکل رفع نشده بلکه بیشتر هم شده است. او ادامه می دهد: متاسفانه باغداران دیگر راهکار قطع و سوزاندن را راهکار رهایی از این معضل نمی بینند و ما معتقدیم باید کارشناسان و محققان جهاد کشاورزی راهکار بهتری را مورد بررسی قرار دهند.

هیچ راهکاری جز قطع درختان و سوزاندن آنها ارائه نشده است

کریم پور، فعال حوزه کشاورزی در پی گفت و گو با باغداران زیادی در استان مدعی است حدود ۶۰ درصد باغ های استان به این آفت مبتلا شده است و هر روز بر تعداد باغ های آفت زده افزوده می شود، سرشاخه های درختان بسیار درگیر شده و به وضوح مرگ درخت دیده می شود. وی می گوید: در حال حاضر درختان بادام، زرد آلو و تعداد زیادی از درختان گردو ، توت و. . . و حتی درختچه های گل محمدی نیز درگیر شده اند، اما هیچ راهکاری جز قطع درختان و سوزاندن آنها ارائه نشده است. وی می پرسد: چرا در این سه سال که البته شاید قبل تر در برخی نقطه ها بوده، هیچ تحقیقاتی روی این آفت انجام نشده است ؟ بریدن شاخه ها که تنها راهکار نیست! باید برای این آفات نابود کننده تحقیقات وسیع تری انجام شود، چرا باید کشاورزان فقط قطع کنند و بسوزانند؟ کریم پور از مشاهداتش درخصوص مبارزه کشاورزان برای این آفت می گوید: عده ای از کشاورزان آنغوزه را محلول کرده با سم پاش روی درختان می ریزند. بعضی ها گازوییل را در ظرف هایی نزدیک درختان قرار می دهند تا شاید از بوی گازوییل این افت ها محیط را ترک کنند. عده ای را هم خبر دارم که از گوگرد استفاده کرده اند. اما هیچ کدام آنها این روش ها را بر اساس تحقیق یا یک پژوهش خاص انجام نداده اند.

مرکز تحقیقات کشاورزی با جدیت بیشتری وارد ماجرا شود

وی معتقد است: در بحث آفات حداقل مرکز تحقیقات کشاورزی باید با جدیت بیشتری وارد ماجرا شود. مگر می شود سه سال تنها یک روش را اجرا کنیم، آن هم با این میزان خطا در انجام ایده قطع و سوزاندن روز به روز بر تعداد باغ های آلوده افزوده شود. او می پرسد: جهاد کشاورزی چه اقدامی تا به حال انجام داده است؟ در مقابله با این بحران تا چه زمانی باید تنها از روشی استفاده کرد که تجربه بی تاثیر بودن آن را ثابت کرده است؟

باغ های رها شده

معاون حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم با اشاره به خشکسالی های ۲۰ ساله و فقر خاک و ضعف درختان در پاسخ به این بحران می گوید: ابتدا باید به این موضوع توجه شود که درختان از نظر تغذیه باید مورد توجه قرار گیرند. یعنی کمی از این ضعف درختان بکاهیم.
امینی نسب ادامه می دهد: آبیاری منظم همراه تغذیه مناسب می تواند مقاومت درخت را بالا ببرد. از سوی دیگر کلینیک های گیاه پزشکی که در سطح استان هستند پاسخگوی همه کشاورزان هستند تا آنها بتوانند هر سوال یا مشکلی که دارند را با آنها مطرح کنند و حتی درباره روش های مبارزه از آنها راهنمایی بگیرند.
وی معتقد است: تعداد زیادی از باغ ها آفت زده شده است، جز آن باغ هایی است که رها شده یا مراقبت چندانی از این باغ ها نمی شود و این موضوع چالش مبارزه با آفت را افزایش می دهد.

قطع کردن و سوزاندن سرشاخه ها فعلا تنها راه مبارزه است

وی با اشاره به اینکه شدت آلودگی در سطح باغ های استان متفاوت است، ادامه می دهد: ما می توانیم تنها راه های مبارزه را به کشاورزان معرفی کنیم و در مرحله بعد کشاورزان هستند که باید پای کار باشند و این راهکارها را به خوبی اجرایی کنند. وی قطع کردن و سوزاندن سرشاخه ها را فعلا تنها راه مبارزه می داند و می گوید: سوزاندن باید در خارج از باغ انجام شود و قطع سرشاخه ها به تنهایی نمی تواند بر مشکل چیره شود. وی استفاده از تله به این صورت که می توانید دور درخت کارتون بپیچانید و بعد این کرم ها به دلیل علاقه شدید به کارتون جذب کارتون می شوند و سپس می توان کارتون ها را جدا کرد و سوزاند، یا باغداران در یک دوره برنامه ریزی شده دفعات آبیاری را نزدیکتر به هم کنند و در هر آبیاری مقداری کود اوره پای هر درخت بریزند تا شیره گیاه زیاد شده و کرم ها را درون ساقه ها خفه کنند (البته این کار در اوایل سال نتیجه بیشتری دارد) از جمله موارد مبارزه با این آفت عنوان کرد.
وی سم‌پاشی با سموم سیستمیک و نفوذی (در سنین اولیه لارو ) و نیز استفاده از حشره کش و استعمال آن در هر یک از سوراخ های روی تنه درخت را راه دیگری عنوان کرد که بعد از چند ثانیه و بیرون آمدن حشره لارو از داخل سوراخ می توان آن را کشت. وی توصیه کرد: باغدارن از یک روش برای نابود سازی اکتفا نکنند.

حشره با درختان چه می کند ؟

حشره در سال فقط یک نسل دارد و زمستان را به صورت لارو داخل شاخه ها به سر می برد. لاروهای زمستان گذران در طول فصل سرما از هر فرصتی برای تغذیه استفاده کرده و رشد مداوم ولی خفیف دارند. در اوایل بهار وارد مرحله شفیرگی می شود.دوره شفیرگی حدود ۱۴ روز طول می کشد .حشرات کامل از اواسط خرداد ظاهر شده و حداکثر تا اواسط تیر ماه ادامه دارد، به طور کلی خروج حشرات کامل ۲۵ روز به طول می انجامد. مدت تخم ریزی ۱۳ روز است و هر حشره ماده ۳۰تا ۷۵ و به طور متوسط ۵۲ عدد تخم می گذارد. معمولا تخم ها روی شاخه های جوان و در زاویه بالایی جوانه ها گذاشته می شود. تخم ها معمولاً به صورت انفرادی گذاشته می شود و به ندرت در دسته های ۳-۲ تایی نیز دیده می شود که پس از ۱۵-۱۰ روز تفریخ شده و لاروها از سطح زیرین تخم خارج و مستقیماً وارد شاخه شده و شروع به تغذیه می کند، پس از طی نیم دایره ای در زیر پوست یک حرکت مارپیچی به طرف بالای شاخه کرده و ۳-۲ سانتی متر در بالای محل تخم ریزی به طرف انتهای سرشاخه پیشروی می کند و اگر درختان را در این موقع از فاصله چند متری نگاه کنیم شاخه های مبتلا به آفت را با پژمرده بودن و کمرنگی برگ های آن ها از سایر شاخه ها تشخیص می دهیم و اگر دو هفته پس از تفریخ تخم شاخه ها را ملاحظه کنیم به آسانی شاخه های حامل لارو را از شاخه های سالم تشخیص می دهیم.لاروی نوزاد در دو هفته اول زندگی فقط در سطح زیری پوست زندگی می کند و کانال ایجاد می کند.
از هفته دوم تا چهارم نیز مدتی از زیر پوست و مدتی را نیز از قسمت مرکزی شاخه می خورد .لارو در این مدت از شاخه های جوان سه ماهه عبورکرده و سپس خود را به شاخه های یک ساله و سرانجام ۳-۲ ساله و مسن تر می رساند و با ایجاد کانال هایی در آن ها موجب مرگ شاخه و درختان می شود.
اگر قطر شاخه یا تنه درخت زیاد باشد، حشرات به صورت مارپیچ داخل آن حرکت کرده و دالان هایی نزدیک پوست درست می کند که داخل آن ها پر از خاک اره و فضولات سیاه رنگ لارو است. حالا به تعبیری این طاعون تمام باغ های استان را درگیر کرده است و کارشناسان جهادکشاورزی تاکنون راهکاری غیر از قطع کردن و آتش زدن را ارائه نداده اند و البته مصر هم هستند که جز این راهکاری نیست!

زنگ خطری که به صدا درآمد

هر چند شناختی از عملکرد حشره وجود دارد و توصیه ها هم به خوبی بیان می شود اما سوال اینجاست که این راهکارها تا چه میزان اجرایی می شود، اصلا ضمانت اجرایی وجود دارد؟ آنچه مشخص است ادامه این روند به نابودی باغداری در استان خواهد انجامید و این که زنگ خطر این آفت در استان به صدا درآمده است.