هرم پور

از چند وقت پیش مطالعه کتاب «دولت یاد» نوشته زنده یاد میرزا ذبیح ا… ناصح را شروع کرده ام. کتابی که گردآوری مطالبش به بیش از یک قرن قبل بر می گردد و اکنون، در حالی که فقط چند ماه تا آغاز قرن جدید شمسی زمان باقی مانده، دریچه های جدیدی از اطلاعات را به روی همه ی ما گشوده و منبع و مأخذی بسیار مهم و مستند از آنچه ندیده ایم و نمی دانسته ایم، درباره بیرجند، قاین، نهبندان، منطقه قهستان، جنوب خراسان و روستاها و شهرهای دیگر استان در اختیارمان قرار داده است. از این قبیل کارهای مهم در حوزه های فرهنگی، تاریخی، ادبی و حتی اقتصادی این استان کم نیست؛ کارهایی که با اندیشه ها و نیت های پاک و خالصانه و با دغدغه های مهم برای آینده این منطقه آغاز شده اند و اگرچه شاید در زمان خودشان خیلی مورد توجه قرار نگرفته اند اما دهها سال بعد، همچون گلی معطر شکوفا شده اند و اطراف خود را از عطر فواید و ثمراتشان سرشار کرده اند. در روزهای اخیر با نگاهی به گذشته، به این دقت می کردم که چقدر کارهای مهم و اثرگذاری از این قبیل در سالهای قبل انجام می شده اند اما در سنوات و دهه های اخیر به دلایل مختلف ردّی از چنین کارهای مهم و اثرگذار و ماندگاری که به یادگار بماند و پایه و زیربنای بسیاری از تصمیم ها بشود و به فکرها، اندیشه ها، برنامه ها و حتی زندگی هایمان سو و جهت بدهد، کمتر به چشم می خورد. در خیلی از اسناد توسعه ای و برنامه های توسعه محور، جای پای تفکرات منبعث از کتاب های مختلف نوشته شده درباره ی منطقه قهستان، مکران، و به ویژه جنوب خراسان را می بینم، تداوم حیات بسیاری از روستاها در تنگنای غریب و غرش سهمگین اژدهای خشکسالی و ریختن آتش بدبختی بر سر بسیاری از روستاهای منطقه را که نگاه می کنم، باز دلم به همان چند رشته قناتی امیدوار می شود که قرن هاست ساخته شده اند و از آن ها بهره ها می گیرند، از زرشک و زعفران و عناب که سخن به میان می آید و سری که به روستاها می زنم، پرچین باغهایی را می بینم که سنگ به سنگ روی هم، کنار هم و دور یا نزدیک از هم چیده شده اند تا دیوار باغی یا جوی آبی درست شود و درختی از آسیب مصون بماند و میراثی از آن روزگار از پایه های مرغوب یک محصول به ما برسد. دشت ها و کوهها و روستاهایش را که می بینم، آجر به آجر بندها و بندسارها و سدهایی که معلوم نیست چندین و چند سال قبل روی هم گذاشته شده اند تا با آینده نگری دقیق، آب را مدیریت کنند، مدام از دوراندیشی این مردم سخت کوش برایم می گوید.اما اینک در مقطعی از تاریخ منطقه قرار گرفته ایم که احساس می کنم به دلایل مختلف، حرکت در این مسیر متوقف شده است، هرچه به مغزم فشار می آورم می بینم سالهای سال است اقدامی که بتوانم آن را به امروز نسبت بدهم و ثمره اش را از فردا بخواهم، در خاطرم نیست. همه به نوعی به امروزشان گرفتارترند تا فردایشان، همه بیشتر به دنبال خوشی ها و نام های امروزند تا سختی هایی که به دنبالش راحتی نسل فردایشان باشد. کسی دیگر خیلی در گیر و دار کارهای زیربنایی مهم برای فردای استان و سالهای بعدش و دهه های بعدتر و آن سده های بعدترش نیست. گرفتاری های روزمره، تغییر ذائقه های فرهنگی ما، غالب شدن سیاست بر عمران و اقتصاد در برخی مقاطع، مشکلات اقتصادی و اولویت پیدا کردن رفع این مشکلات، تربیت نامناسب آموزشی این سالها، و بی دغدغه شدن بسیاری از مردم نسبت به آینده ی تاریخی و توسعه ای این منطقه، شاید از جمله دلایلش باشند. هر چه هست، من به نوبه خودم به شدت نگرانم. نگران قدرنشناسی مان از میراث گرانبهایی که بزرگان این دیار از سالها قبل برایمان به ارمغان گذاشته اند، نگران امروزی که اینچنین بی دغدغه ایم و نگران فردایی که دیگر هیچ میراثی برای نسل بعدی از خود به یادگار نگذاشته ایم که روی آن سوار شوند و مسیر توسعه استان، منطقه، شهرها و دیارمان را با تکیه بر آن جلو ببرند. در این بی دغدغگی تاریخی، خیلی چیزها را از دست می دهیم؛ میراث های کشاورزی مان را، میراث های ادبی و فرهنگی مان را، میراث های اقتصادی و تاریخی مان، حتی لهجه ها و گویش هایمان را. و این اسف بارترین تراژدی تاریخی است که خودمان در حق خودمان و در سایه غفلت برخی مسؤولین و بعضی نهادهای مسؤول، در حال نوشتن سناریوی آن، اجرایش و نظارت بر حسن اجرایش هستیم.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود را درباره این سرمقاله به شماره ۰۹۳۰۴۹۴۳۸۳۱ ارسال بفرمایید)