بیابان دیگر بیابان نیست،اینجا انگار بر زمین سبزه پاشیده اند. سبزینه هایی که از زمین روییده مدام چشمت را به خود می کشند. نامش مخلوطی از گیاه و حیوان است «خار شتر»اما ارزش افزوده و خواص آن کمتر از زبرجد نیست.ثروتی که می تواند خراسان جنوبی را در تولید و فرآوری داروهای خاص و نیز تولید علوفه بی نیاز کند.
به گزارش ایسنا، توسعه این گیاه از طریق قلمه زدن و کاشت بذر بوده و به صورت خودرو در دشت‌ها سبز می‌شود. این گیاه از گیاهانی است که محصولات آن به صورت مستقیم و غیر مستقیم در صنایع دام، صنایع غذایی و صنایع دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما انگار این گیاه در خراسان جنوبی تنها برای علوفه دام شناخته شده است، حال آنکه مصارف دیگری نیز دارد. این گیاه در خراسان جنوبی می‌روید و در کشورهای دیگر آن را فرآوری می‌کنند. علاوه بر آن کشت خارشتر در مراتع و اراضی بایر مانع بلند شدن گرد و غبار و خنثی کردن انتقال ذرات شن و خاک به اراضی توسط باد در حاشیه بیابان‌ها می‌شود.
این گیاه نباید تنها غذای شتر باشد
دکتر ساره حسینی، عضو گروه پژوهشی تولید و فرآوری گیاهان استراتژیک مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی به ایسنا گفت: گیاه خارشتر بوته خاری است که در بیابان‌ها و دشت‌های ایران مانند خراسان، یزد، تبریز، زرند، و .. به صورت خودرو می‌روید و در برخی مناطق همچون سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی غذای شتر به طور معمول از گونه خارشتر است.وی با بیان اینکه خارشتر گیاهی مقاوم به خشکی، طوفان و شوری است، افزود: در حال حاضر خار شتر برای کاربردهای درمانی، تولید ترنجبین، تولید عرق، مصرف به عنوان علوفه دام، زنبورداری و تولید عسل و تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک مورد استفاده قرار می‌گیرد.این پژوهشگر بیان کرد: ترنجبین نوعی مان حاصل از خار شتر است و در واقع شیرآبه قندی تولید شده توسط یک حشره مولد است؛ این شیرآبه‌های قندی در نتیجه عمل حشره‌ای به طور طبیعی و با ایجاد شکاف به خارج تراوش می‌شود و مانند ریزه نبات و با طعم شیرین بر روی گیاه قرار می‌گیرد.
حسینی با اشاره به اینکه ترنجبین در اروپا به عنوان مان ایران معروف است، افزود: مصرف ترنجبین سابقه هزار ساله دارد و در قدیم از ترنجبین در کارخانجات ساده قندگیری به طور سنتی قند می‌گرفتند و هم اکنون نیز در صنعت ساخت گَز مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما چون ترنجبین از نظر دارویی دارای بازار بهتری است و قیمت آن بالاست برای تولید دارو مورد توجه قرار گرفته است.وی ادامه داد: این گیاه، به عنوان آنتی اکسیدان و ضد باکتریایی و شیرین کننده در صنایع غذایی کاربرد دارد و به عنوان طعم دهنده و شیرین کننده و خواص درمانی در صنایع داروسازی کاربرد دارد.
ردپای ترنجبین در داروهای آلمانی
عضو گروه پژوهشی تولید و فرآوری گیاهان استراتژیک مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: ترنجبین برای استخراج مانیتول استفاده می‌شود و به صورت قرص ساخته شده و در صنایع آرایشی و دارویی برای تولید مُلَیّن، ادرار آور و شیرین کننده استفاده می‌شود.حسینی ادامه داد: به دلیل وجود سانتونین خاصیت ضد انگلی داشته و در ساختن داروهای ضد کرم در بیشتر کشورها از جمله آلمان مورد استفاده قرارمی‌گیرد.
با ترک‌ها و لکه‌های پوستی خداحافظی کنید
دکتر طیبه شاهی، عضو گروه پژوهشی تولید و فرآوری گیاهان استراتژیک مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: ترنجبین دارای خواص درمانی بسیار خوبی است. از جمله ترنجبین از بهترین گیاهان دارویی است که خواص درمانی زیادی برای پوست و مو دارد.وی ادامه داد: از جمله خواص این گیاه از بین بردن لک و روشن شدن پوست بوده و از آن جا که ترنجبین، خون را تصفیه می‌کند بنابراین در درمان جوش و آکنه، اگزما، ترک‌ها و لکه‌های پوستی معجزه کرده و به تبع پوست صورت را صاف و شفاف می‌کند.این پژوهشگر اظهار کرد: ترنجبین برای رفع بی‌خوابی و افکار شدیدی که هنگام خواب انسان را مورد حمله قرارداده و موجب کم خوابی و سبک شدن خواب می‌شود، در کنار سایر داروهای آرام کننده اعصاب درمانی، تجربه‌ای بسیار موفق را رقم می‌زند.
گیاهی برای رهایی از افکار بی حاصل
شاهی ادامه داد: ترنجبین با رفع خشکی مغز باعث می‌شود انسان از افکار مکرر و بی حاصل که جز نگرانی و اضطراب برای روح انسان چیزی به بار نمی‌آورد رها شود. وی افزود: از آن جا که ترنجبین یک نوع عسل محسوب می‌شود و دارای مواد مغذی زیادی است، در ترکیبات داروها و شربت‌های خونساز بکار می‌رود. عضو گروه پژوهشی تولید و فرآوری گیاهان استراتژیک مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: به طور کلی ترنجبین برای تعدیل مزاج خشک و رطوبت بخشی به بدن یکی از داروهای کلیدی است و در بسیاری از نسخه‌های طبیب‌های واقعی طب ایرانی به کار می‌رود.شاهی با بیان اینکه ترنجبین ملین و مسهل است، افزود: دوز مصرفی ترنجبین به عنوان ملین بر حسب سن بیمار بین ۱۰ تا ۷۰ گرم است که با کمی آب مصرف می‌شود؛ گیاه ترنجبین اگر در مقدار کم خورده شود، ملین و اگر به مقدار زیاد مصرف شود، مسهل است. وی با اشاره به اینکه ترنجبین می‌تواند قند موجود در ادرار را کاهش دهد و از این رو برای مبتلایان به بیماری قند مفید است، تصریح کرد: در صورتی که این ماده با فلوس که گیاهی است که به صورت خودرو در مناطق گرمسیر رشد می‌کند، استفاده شود خاصیت عفونت زایی آن چند برابر می‌شود. این پژوهشگر بیان کرد: همچنین ترنجبین یکی از پرکاربردترین داروهای گیاهی برای درمان بیمارانی است که همیشه از بیماری‌های انگلی رنج می‌برند چراکه در ترنجبین ماده‌ای به نام سانتونین وجود دارد که یکی از قوی‌ترین مواد برای از بین بردن انگل‌ها و کرم‌ها بوده و در درمان تب‌های عفونی در اطفال نیز کاربرد دارد.شاهی ادامه داد: در حال حاضر ترنجبین در ایران برای تولید داروهایی جهت از بین رفتن نفخ و کمک به خروج گازهای حبس شده در دستگاه گوارش اطفال و ملین و مسهل و دافع بلغم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فرآوری دارویی و صادرات در گرو توجه به آموزش است
وی افزود: در طب سنتی ایران علاوه برمان خارشتر از عرق اندام‌های هوایی گیاه نیز به عنوان مدر استفاده می‌شود و با توجه به سازگاری گیاه خارشتر با شوری و کم آبی، آموزش‌های لازم برای آشنایی روستائیان با ترنجبین و نحوه برداشت آن و همچنین استفاده بهینه از ترنجبین برای فرآوری دارویی و صادرات می‌تواند بهره وری اقتصادی خوبی را برای خراسان جنوبی و کشور داشته باشد.
عضو گروه پژوهشی تولید و فرآوری گیاهان استراتژیک مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: با هدف بهره‌گیری از ظرفیت گیاهان دارویی استان در راستای کمک به تولید ملی و خلق ثروت، مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی آمادگی دارد با بهره‌گیری از توان متخصصین خود در حوزه‌های مختلف علوم کشاورزی و صنایع غذایی با سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی برای انجام تحقیقات کاربردی روی ترنجبین و ورود آن به صنایع غذایی و دارویی استان همکاری کند.بهره‌گیری درست از ظرفیت‌های خدادای کویر از جمله گیاهان دارویی، نیازمند توجه و حمایت و دیده شدن پژوهش‌هاست، پژوهش‌هایی که راهگشای تولیدات و رونق تولید می‌شوند.
