تالاب ها یکی از مهمترین اکوسیستم های طبیعی هستند که در فرآیند رشد جمعیت و توسعه اقتصادی کشور، نخستین قربانیان بوده اند و در حال حاضر این اکوسیستم ها با بحران های جدی زیست محیطی روبه رو هستند. با توجه به ارزش های اکولوژیک و اقتصادی تالاب ها در تولید و ذخیره سازی آب، غنی سازی سفره های آب زیر زمینی، حفظ تنوع زیستی گیاهی و جانوری، مهار سیل و فرسایش، پالایش آب و تولید فرآورده های شیلاتی و پرندگان، اقدامات صورت گرفته به منظور حفظ و احیای آنها چه در کشور و چه در خراسان جنوبی، نتایج کاملا مطلوبی به دنبال نداشته است. تنها تالاب موجود در استان، تالاب کجی نمکزار نهبندان می باشد که افزایش عمر و بقای این اکوسیستم کم نظیر نیازمند مطالعات پایه ای برای شناخت زیست بوم تالاب و همکاری دستگاه های مختلف و مرتبط است.
تالاب؛ سد هیولای باد
مدیرکل محیط زیست استان در این باره به آوا گفت: در فروردین سال جاری ۸۵ درصد تالاب آبگیری شد و تا اواخر خرداد ماه ماندگاری خواهد داشت. اکبری با بیان اینکه تالاب کجی نمکزار نهبندان بعد از تالاب هامون تنها تالاب گردشگری در شرق کشور می باشد، عنوان کرد: در فصل بهار از نظر پوشش گیاهی تأثیر زیادی در معیشت عشایر و روستاییان و شغل دامداری آنها دارد و محل مناسبی برای گردشگری می باشد. وی اعلام کرد: با توجه به کانون های فرسایش بادی موجود در اطراف این تالاب و دشت سهل آباد خطر از بین رفتن آن در دهه آینده وجود دارد و این فقدان می تواند کانون گرد و غبار را به روستای های اطراف و نهبندان و دیگر شهرستان ها نزدیک کند.
امکان قرق کامل نیست
مدیرکل محیط زیست استان در پاسخ به اینکه چرا برای حفظ محیط زیست این تالاب، اقدامات موثرتری چون قراق انجام نمی شود، پاسخ داد: امکان قرق کامل منطقه توسط محیط زیست وجود ندارد و فقط بخش کوچکی از آن پناهگاه حیات وحش می باشد، منابع طبیعی و آب منطقه ای در این منطقه دخیل هستند و در حال رایزنی برای همکاری های همه جانبه هستیم. اکبری تصریح کرد: آب منطقه ای لازم است که حق آبه تالاب را بدهد تا بتوان سفره های آب زیرزمینی سهل آباد را مدیریت کرد، همچنین با توجه به وجود طاق زارها و پوشش گیاهی اطراف تالاب چرای دام و شترها زیاد است و منابع طبیعی در کنترل چرای بی رویه باید با ما همکاری داشته باشد تا با توجه به ظرفیت منطقه، نظارت بر چرای دام باشد. به گفتۀ وی دلیل کم شدن پرندگان مهاجر هم شکار غیرمجاز نیست، بلکه به زمان آبگیری تلاب مربوط می باشد و اگر اواخر اسفند آبگیری تالاب آغاز شود، تعداد این پرندگان که در زمستان مهاجرت می کنند نیز کاهش پیدا می کند.
استخدام قرق بان ها
هدایتی زاده، کارشناس در این حوزه و مسئول دبیرخانه تالاب کجی نمکزار نهبندان هم بیان کرد: مطالعات زیادی بر روی تالاب انجام داده ایم که دو مورد آن در بخش آب و پوشش گیاهی می باشد و در ماه آینده جلساتی با آب منطقه ای و منابع طبیعی خواهیم داشت. نتایج دو جلسه را به کارگروه آمایش استان ارائه می کنیم تا تمام ارگان های موثر در ارتقای سطح تالاب و آسیب به آن مطلع و حساس شوند و در حفظ تالاب گام هایی برداشته شود.
به گفتۀ وی در مدیریت آب، آب منطقه ای حق آبه تالاب را مشخص و باید رعایت کند و در بخش پوشش گیاهی نیز منابع طبیعی تعداد پروانه های چرای دام را با توجه به ظرفیت منطقه مشخص می کند. هدایتی زاده افزود: همچنین در بخش حفر چاه نیز دیگر پروانه ای صادر نمی شود و لازم است که میزان برداشت از چاه های موجود نیز مدیریت شود. به گفتۀ وی پروژه مدیریت فضای تالاب را دست اجرا داریم که در صورت اختصاص بودجه عملیاتی می شود و در آن به مدت ۶ ماه قرق بانانی استخدام می شوند که علاوه بر نظارت به چرای بی رویه دام ها، حفاظت از محیط، بررسی مشکلات منطقه، آسیب ها و دلیل تخریب تالاب را هم انجام می دهند تا مورد بررسی قرار گیرد و برای رفع آن تلاش شود، تا یک نظم خاص اجرایی شود.
اعتبارات کم و یک ضرورت
مسئول دبیرخانه تالاب کجی نمکزار نهبندان با تأکید بر اینکه اعتبارات خیلی اندک است، گفت: تاکنون تمام اعتبارات ملی بوده است و اعتبارات استانی نداشته ایم و این در صورتی است که برای حفظ تالاب به بودجه های استانی و توجه ویژه استان به این منطقه نیاز داریم. هدایتی زاده تصریح کرد: در سال ۹۸ برای ایجاد ساختمان در بخش گردشگری، بودجه استانی اندکی دریافت کرده ایم و در کارگروه آمایش استان که در استانداری برگزار می شود، هدف ما این است که دغدغه خود را به استانداری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی اعلام کنیم تا در این زمینه همراه و کمک کننده باشند. به گفتۀ وی از سال ۹۱ که تالاب مورد توجه قرار گرفت تا کنون در سال های ۹۲، ۹۴، ۹۶، ۹۷ و ۹۸ اعتبارات ملی، سالانه بین ۲۵۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان برای طرح های مطالعاتی دریافت کرده ایم که برای حفظ ، حراست و پیشرفت این روند کافی نبوده است. وی اعلام کرد: تنها راه حل برای حفظ این منطقه مطالعه برای شناخت زیست بوم آن می باشد که در آن تمام چالش ها، آسیب ها، هزینه ها و کارکردها مشخص می شود در این صورت می توان اعتبارت و برنامه ها را مشخص کرد و حتی می توان گفت هر ارگان دولتی و غیر دولتی چه کارهایی باید انجام دهد، اما این مطالعات نیازمند اعتبارات زیادی می باشد که هنوز محقق نشده است.
برنامه سال آینده مشخص نیست
با معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم گفت و گو کردیم و درباره سرنوشت برگزاری جشنواره مجسمه های کجی تالاب نمکزار نهبندان پرسیدیم، جشنواره ای که توانست اهمیت این تالاب را در سطح ملی مشخص کند اما حالا با تعطیلی موقتی جشنواره دوستداران محیط زیستی این تالاب ، نگران فراموشی ها درباره کجی نمکزار نهبندان هستند. زمزم، در این باره عنوان کرد: در سال جاری با توجه به شیوع کرونا این برنامه کنسل شد و چون سال آینده ماه رمضان در فروردین ماه می باشد، برنامه برگزاری جشنواره مشخص نیست. وی تصریح کرد: برای برگزاری این جشنواره در سال آینده نیاز به تحقیق کارشناسان می باشد تا یک برنامه ریزی درست انجام شود، چرا که زمان آبگیری تالاب هم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مقام مسئول در زمینه ثبت بین المللی این جشنواره و معرفی تالاب هم گفت: زیرساخت ها در این منطقه فراهم نیست و باید مسئولان استانی در این مورد همکاری و توجه کافی را داشته باشند، چرا که حتی در جشنواره ملی در این تالاب برای اسکان هنرمندان مشکل داشتیم و در سطح بزرگتر باید به این نکته توجه شود. به گفتۀ وی نگرانی فعالان محیط زیست برای حفط تالاب کاملا درست است و با برگزاری جشنواره علاوه بر جلب توجه مسئولان استانی و کشوری به این منطقه، می توانستیم برای حفظ آن بودجه های بیشتری دریافت کنیم و با جذب گردشگر علاوه بر معرفی بین المللی تالاب، این منطقه را به عنوان قطب هنری این رشته در جهان معرفی و اشتغال ایجاد کنیم – قاسمی
