رهاسازی پساب فاضلاب بیرجند در رودخانه شاهرود، داد اهالی روستاهای مجاور را درآورده و مردم خواهان چاره اندیشی مسئولان در خصوص این مشکل هستند. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، مدتی است که پساب فاضلاب بیرجند در مسیر رودخانه شاهرود رهاسازی می‌شود. باشگاه خبرنگاران جوان بیرجند هم طی تماس‌های مردمی مبنی بر مشکلات ایجاد شده برای انعکاس ابعاد رهاسازی این پساب با حضور میدانی خود دست به کار شد.داستان از این قرار است که ورود پساب فاضلاب بیرجند که با هدف تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی در رودخانه شاهرود رها می‌شود مردم روستاهای مجاور را نگران کرده است. رودخانه شاهرود به عنوان اصلی ترین رود فصلی شهر بیرجند، ریشه در دشت‌های سربیشه دارد و از شهرستان خوسف عبور می‌کند.
برف نیست؛ کف پساب است!
در مسیر آبشاری رودخانه کف‌های سفید برف مانند، نظر همه را به خود جلب کرده است. مردم محلی منطقه می گویند بوی نامطبوع در مسیر رودخانه آزار دهنده و از طرفی عبور و مرور را هم برای آن ها سخت کرده است.یکی از اهالی گفت: بوی نامطبوع پساب ها قطعا در فصل گرم سال مشکلات زیادی را به وجود می آرود.دیگری می‌گفت: وقتی با خودرو و دیگر وسایل نقلیه مان مجبور به عبور از میان این پساب‌ها هستیم، آلودگی هم خواه ناخواه به مقصد انتقال داده می‌شود.اما این تنها گوشه‌ای از مشکلات رهاسازی پساب فاضلاب بیرجند در رودخانه شاهرود است.
پسابی که نا آگاهانه به خورد محصولات کشاورزی می رود
پساب فاضلاب بیرجند مطابق قرار داد‌هایی در اختیار کشاوزان قرار می گیرد تا آن ها با توجه به الگوی کشتی که از طریق جهاد کشاورزی اعلام می‌شود محصولات غیر خوراکی را کشت و آبیاری کنند.اما نکته این جا بود که برخی کشاورزان بدون آگاهی از این پساب حتی برای محصولات خوراکی و یا محصولاتی که در چرخه مصرف وجود داشت استفاده می کردند.یکی از کشاورزان گفت: از این محصول برای آبیاری زمینی که علوفه دام در آن کاشته ام استفاده می‌کردم، اما به محض اینکه متوجه این موضوع شدم دیگر از این پساب برای آبیاری زمین‌ها استفاده نکردم.
وسوسه ای که به جان برخی کشاورزان افتاد
اگرچه عده‌ای از کشاورزان نا آگاهانه این پساب را راهی زمین‌های کشاورزی می‌کنند، اما عده‌ای هم به دلیل دسترسی آسان و روباز بودن مسیر انتقال پساب از این فرصت سو استفاده می‌کردند. برای تائید این موضوع با یکی از اهالی منطقه به گفتگو پرداختیم. او گفت: یکی از اهالی این منطقه که در کنار مسیر رودخانه زمین و بند کشاورزی دارد برای مدتی از این پساب به صورت غیر قانونی استفاده می‌کرد، اما موتور پمپ او را جمع آوری کردند. راهی تصفیه خانه فاضلاب بیرجند شدیم. در آنجا تابلویی نظرمان را به خود جلب کرد. مطابق آن هرگونه استفاده از پساب تصفیه خانه در زمین‌های کشاورزی به صورت غیر قانونی است و با کشاورزان برخورد قانونی می‌شود. اما در فاصله چند قدمی از این تابلو، پساب این تصفیه خانه درست از کنار زمین‌های کشاورزی رها می شد و کشاوزان هم از آن برای محصولاتی مانند علوفه دام استفاده می‌کردند!. با مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بیرجند همراه شدیم تا ببینیم آیا در این خصوص با کشاورزان صحبت شده یا خیر؟ محمدی گفت: اگر چه به کشاورزان توصیه‌های لازم داده شده، اما گا‌ها ممکن است این اتفاق بیافتد و کشاورزان از این پساب برای محصولاتی استفاده کنند که در الگوی کشت مورد نظر جایگاهی ندارد. او افزود: محصولاتی از جمله گندم، جو و پنبه را می‌توان با این پساب آبیاری کرد و درنهایت ازمحصول تولید شده به صورت بذر در سایر مزارع استفاده شود. پور جعفر معاون بهره برداری و حفاظت شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی نیز گفت: حجم قابل توجهی از برداشت هایی که در دشت بیرجند انجام می شود افت بسیار شدیدی را در منابع آب زیر زمینی وارد کرده است. او افزود: بنابراین پساب را به عنوان مهمترین منبع جایگزین برای تغذیه سفره های آب زیر زمینی در نظر گرفته ایم. پور جعفر بیان کرد: این آمادگی را داریم، به کشاورزانی که از جهاد کشاورزی تاییدیه الگوی کشت را می گیرند مجوز بدهیم تا به وسیله این پساب کشت های خاصی را داشته باشند.
رد پای دام ها در مسیر پساب فاضلاب
البته لنز دوربینمان هم از چرای دام‌ها در مسیر رودخانه غافل نبود. با یکی از چوپانان در این خصوص همکلام شدیم. او گفت: بسیار مواردی را دیده که دام هایشان از این پساب استفاده می‌کنند که ممکن است برای سلامتی دام و حتی انسان‌ها که از گوشت آن‌ها تغذیه می کنند خطرناک باشد.در این خصوص باید نظر محیط زیست استان را هم جویا می‌شدیم.برای همین به همراه کارشناسان از این پساب نمونه برداری انجام شد. اکبری مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان گفت: روش تصفیه خانه فاضلاب بیرجند برکه تثبیت است که بر اساس میزان ورودی فاضلاب، دمای هوا و شرایط اقلیمی نوسان دارد و نگران هستیم که این نوسانات در کیفیت فاضلاب تاثیر بگذارد. او افزود: مسیری که پساب فاضلاب رها می‌شود حساس است و در مسیر سکونتگاه ها و مجاور زمین‌های کشاورزی است. اکبری تصریح کرد: طی مکاتباتی که با شرکت آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای استان داشته ایم قرار شد تا فاضلاب به این محیط پذیرنده رهاسازی نشود و در صورت رهاسازی نیز باید سیستم تصفیه فاضلاب تغییر کند و روش پیشرفته و قابل اعتمادی باشد. مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان بیان کرد: در شرایط فعلی و آزمایش‌هایی که داشتیم رهاسازی پساب در این مسیر به صلاح نیست. با توجه به اقلیم خراسان جنوبی و خشکسالی‌های پی در پی که رمق را از پای کشاورزان گرفته استفاده از پساب تصفیه خانه برای کشت محصولات غیر خوراکی اگرچه کار عاقلانه و مرحمی بر زخم خشکسالی در دشت‌های تشنه است، اما نباید کاری کرد که امنیت غذایی و سلامتی مردم به خطر بیفتد. از طرفی رهاسازی این پساب نیازمند عزمی جدی است که در آن باید همه جوانب در نظر گرفته شود. شاید اگر این پساب به نحوی رها سازی می‌شد که در دسترس آسان کشاورزان،دام‌ها وحتی در مسیر عبور و مرور مردم قرار نمی‌گرفت شاهد این گونه مشکلات هم نبودیم.
