بازار- مهر ۹۸ بود که همزمان با سفر حجتی وزیر اسبق جهاد کشاورزی به خراسان جنوبی تفاهم‌نامه‌ای بین استانداری و شرکت شهرک‌های کشاورزی منعقد و بر اساس آن قرار شد طی ۳ سال هزار هکتار کشت گلخانه‌ای با اعتبار ۱۹۰ میلیارد تومان انجام شده و برای ۱۲ هزار نفر در استان اشتغال ایجاد شود. در این سفر آغاز طرح نهضت گلخانه‌ای در استان که ۷۵۰ هکتار از آن مربوط به سطح گلخانه‌ای است کلید زده شد تا با برنامه ریزی، جهشی ۲۵ برابری در تولیدات و جهشی ۱۰ برابری در میزان سطح گلخانه‌های استان رقم بخورد.
به گفته کارشناسان در استانی مانند خراسان جنوبی که با کاهش آب و شوری آب و خاک مواجه هستیم کشت گلخانه ای ضرورت دارد و نیاز است که با سیاست‌های درست و تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز و برنامه‌ریزی اصولی به این سمت گام برداشت اما در استان طرح های گلخانه ای همچنان با مشکلات فراوان دست و پنجه نرم می کنند و طرح نهضت گلخانه ای که قرار بود بر روی کاغذ رونق را به بخش کشاورزی این استان بازگرداند نیز به دلیل آمارهای غلط و شتاب زدگی مسئولان وقت موفق نبوده است.
سنگ اندازی بانک ها
محمود آیروم از گلخانه‌داران شهرستان فردوس خراسان جنوبی در گفتگو با بازار با بیان اینکه در فردوس گلخانه‌داران حمایت نمی‌شوند، گفت: سال‌های قبل فردوس جزو شهرستان‌هایی بود که در موضوع گلخانه رتبه اول را از آن خود کرده بود ولی اکنون همه تعطیل کرده‌اند. وی اضافه کرد: از ده سال گذشته تاکنون بیش از ۶۴ درصد گلخانه‌ها تعطیل کردند، چنان‌که از گلخانه‌های فردوس حتی یک سوم آنها باقی نمانده است و تعداد باقی مانده با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. به گفتۀ وی دیگر گلخانه صرفه اقتصادی ندارد و بزرگترین مشکل بانک‌ها هستند و به دلیل افزایش هزینه‌ها، در سرمایه در گردش مشکل وجود دارد. آیروم اظهار کرد: ما چند سال قبل تسهیلات صندوق توسعه ملی را از بانک با بهره ۱۱ درصد دریافت کردیم که به دلیل مشکلات و کرونا معوق شد و اکنون ۲۷ درصد باید بازپرداخت کنیم. این گلخانه‌دار تصریح کرد: اکنون بانک می‌گوید گلخانه خود را بفروشید و بازپرداخت را انجام دهید، به همین دلیل به دادستان کشور، ریاست جمهوری و وزارت اقتصاد و دارایی نامه زده‌ایم ولی هیچ گونه نتیجه‌ای نداشته است. وی اضافه کرد: ما درخواست بخشش وام را نداریم و فقط می‌خواهیم همان مبلغ اصلی با بهره ۱۱ درصد دریافت شود، البته اگر هدف حمایت از تولید است چرا که همه می‌دانند با توجه به افزایش هزینه‌ها همه تولیدکنندگان به مشکل برخورده‌اند. به گفتۀ وی برای توسعه وضعیت گلخانه‌ها نیاز است که تفکر مسئولان تغییر کند و فقط به فکر سود و اقتصاد خود نباشند، بلکه حفظ اشتغال موجود و افزایش آن را دنبال کنند، همچنین برای سرمایه در گردش تسهیلات با بهره کم و طولانی مدت پرداخت کنند.
معیوب بودن سیستم حمایتی
مهدی رحیمی، از دیگر گلخانه‌داران خراسان جنوبی نیز در گفتگو با بازار با بیان اینکه از سال ۸۰ گلخانه داشته است، گفت: به دلیل مشکلات و خسارت یک میلیارد تومانی به دلیل قطعی برق و سوختن یک ژنراتور مجبور به تعطیلی گلخانه خود شده است. وی با بیان اینکه در بخش گلخانه به باقی متقاضیان مشاوره ارائه می‌کند، اظهار کرد: برای توسعه این بخش اگر مدیریت و بازار صادراتی خوب باشد سود ده است ولی اگر فقط به بازار داخلی متکی بود ریسک‌دار و خطر شکست وجود دارد. به گفتۀ وی زمانی که با هزینه‌های سنگین محصولاتی مانند خیار و گوجه کشت می‌شود تضمین فروش وجود ندارد و مشخص نیست در آن زمان سود یا زیان حاصل آن است. رحیمی عنوان کرد: برای توسعه این بخش اضافه کردن سازه دیگر درست نیست بلکه لازم است همان سازه‌های قبلی که راکد یا نیمه تعطیل هستند حمایت شوند چرا که تجربه کامل دارند و با کمی حمایت می‌توانند دوباره شروع کنند. بانک‌ها در ابتدا وام پرداخت می‌کنند ولی بعد شروع به سنگ‌اندازی می‌کنند و فقط شعار داده می‌شود، سیستم ادارات و بانک‌ها در بخش حمایت معیوب است. این گلخانه‌دار بیان کرد: بانک‌ها در ابتدا وام پرداخت می‌کنند ولی بعد شروع به سنگ‌اندازی می‌کنند و فقط شعار داده می‌شود، سیستم ادارات و بانک‌ها در بخش حمایت معیوب است.
ضرورت کشت گلخانه‌ای باتوجه به شوری آب و خاک خراسان جنوبی
غلامرضا دُرّکی، مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان خراسان جنوبی نیز در این باره به خبرنگار بازار گفت: در خراسان جنوبی با توجه به شرایط اقلیمی و کمبود آب و شوری آب و خاک شکی در ضرورت توسعه گلخانه‌ها وجود ندارد. وی تأکید کرد: نیاز است که علاوه بر محصولات متداول از دیگر محصولات نیز در کشت گلخانه‌ای استفاده شود و محصولات مزیت‌دار را کشت کنیم. به گفتۀ وی در بخش آب به همان اندازه که یک هکتار در فضای باز نیاز به آبیاری دارد در گلخانه نیز به همان مقدار است و تفاوت آنها در عملکرد است که اگر در فضای باز به عنوان نمونه ۲۰ تن برداشت می‌شود در گلخانه ۲۰۰ تن برداشت می‌شود. درکی اضافه کرد: همچنین در بخش اشتغال‌زایی شاهد افزایش افراد شاغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم هستیم.
مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان خراسان جنوبی با اشاره به اینکه نوسانات وجود دارد، بیان کرد: نوسانات قیمتی تابع شرایط اقلیمی است و گلخانه‌دار نیاز است که مدیریت کامل در این بخش داشته باشد. درکی تصریح کرد: زمانی که همان محصول در فضای باز برداشت می‌شود مسلماً قیمت آن کاهش پیدا می‌کند و گلخانه‌داران باید در این زمینه مدیریت و برنامه‌ریزی درست داشته باشند تا زیان نکنند. وی در بخش صادرات نیز عنوان کرد: این موضوع به کلان کشور بازمی‌گردد و براساس سیاست‌ها است و به این راحتی نمی‌توان آن را مدیریت کرد. به گفتۀ وی تولیدکننده‌ای که استمرار تولید داشته باشد و مدیریت محصولات و هزینه‌های خود را انجام دهد قطعاً موفق خواهد شد چرا که گلخانه‌داری یک دانش است و نیاز به مدیریت فنی دارد.
طرح شتاب‌زده نهضت گلخانه‌ای بدون وجود الزامات درست
مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان خراسان جنوبی در زمینه نهضت گلخانه‌ای که در چند سال گذشته مورد توجه بود نیز گفت: زمانی که این تفاهم نامه منعقد شد ما ۱۷ مورد از الزامات آن را تهیه و ارائه کردیم. درکی تصریح کرد: این الزامات به طور کلی رعایت نشده بود و زمانی که به دنبال ایجاد مجتمع‌های گلخانه‌ای هستیم نیاز است که تمام دستگاه‌های خدمات‌رسان پای کار باشند. وی بیان کرد: اصلی‌ترین موضوع در کشور تولید است و زمانی که استاندار تفاهم نامه را امضا می‌کند یعنی تمام دستگاه‌های خدمات‌رسان باید کار را انجام دهند در حالیکه ما با خواهش به دنبال اجرای خدمات از این دستگاه‌ها بودیم و در ستاد گلخانه‌ها به سختی پاسخ می‌دادند. به گفتۀ وی از دیگر الزامات، مزیت‌سنجی و امکان‌سنجی هر منطقه از نظر زیرساخت‌ها، آب و موارد دیگر بود که نیاز به مطالعه دقیق داشت، در حالیکه ایجاد مجتمع در مناطقی بود که زیرساخت کافی نداشت. طرح نهضت گلخانه ای خراسان جنوبی به صورت شتاب‌زده در آن زمان اجرایی و آمار غلط ارائه شد و هیچ کدام از موضوعات برای توسعه این حوزه در آن دیده نشده بود. این مقام مسئول اظهار کرد: این طرح به صورت شتاب‌زده در آن زمان اجرایی و آمار غلط ارائه شد و هیچ کدام از موضوعات برای توسعه این حوزه در آن دیده نشده بود.
مجتمع‌های ناتمام و نیاز تأمین آب
مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان خراسان جنوبی اعلام کرد: اکنون هشت مجتمع گلخانه‌ای داریم که ۲۵ درصد آن به بهره‌برداری رسیده و اولویت ما قطعاً این موارد است و به دنبال ایجاد مجتمع‌های جدید نیستیم. درکی تصریح کرد: تنها نقص این مجتمع‌ها آب است که حدود ۱۰ صورت جلسه به آب منطقه‌ای ارائه کردیم ولی هنوز تأمین نشده است و این در حالی است که دستگاه‌ها خدمات رسان در ابتدا قول همکاری و تأمین موارد مورد نیاز را داده بودند. وی بیان کرد: اکنون کسری آب مورد نیاز این مجتمع‌ها ۴۵ لیتر در ثانیه است که به اندازه ۲ حلقه چاه است که ۶۵ هکتار زیر کشت و ۶۵۰ نفر شاغل خواهیم داشت و میزان تولید و جنبه اقتصادی آن نیز که کاملاً مشخص است. به گفتۀ وی در همین راستا اولویت اول ما راه‌اندازی همین مجتمع‌ها است و بعد از آن مجتمع‌هایی که سرمایه‌گذار دارند و در بخش زیرساخت‌ها و تأمین آب مشکلی نداشته باشند، اولویت یک ما خواهند شد.
گلخانه‌داری در اراضی کشاورزی با منابع آبی
مدیر شرکت شهرک‌های کشاورزی استان خراسان جنوبی اظهار کرد: توسعه گلخانه‌ها یک موضوع جدی است اما نباید به سمت مجتمع‌ها پیش برویم. درکی افزود: لازم است که کشاورزانی که دیگر بهره‌وری قبل را ندارند یا محصولات باغی آنها مانند قبل رونق ندارد، ولی مشکلی در تأمین آب ندارند به این سمت بیایند. وی بیان کرد: نیاز است که گلخانه‌ها به سمت اراضی کشاورزی و محل‌هایی که منابع آب دارند بروند تا تغییر در الگوی کشت و نوع کشت را هم داشته باشیم که بسیار تأثیرگذار است و از این بخش حمایت لازم و کامل وجود داشته باشد. به گفتۀ وی تسهیلات ارزان قیمت یکی از نیازها است که متأسفانه وجود ندارد، همچنین باید از گلخانه‌های کوچک به سمت گلخانه‌های چند هکتاری برویم چرا که این موارد می‌تواند از تجهیزات و فناوری‌های نوین هم استفاده کرد که باعث افزایش بهره‌وری و صادرات می‌شود.
افزایش ۱.۷ درصدی سطح گلخانه‌های خراسان جنوبی
جواد درویشی، مسئول امور گلخانه‌های سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار بازار گفت: ۸۰ هکتار گلخانه در خراسان جنوبی داریم که از این مقدار ۵۶ هکتار آن فعال است و در قالب ۳۴۹ واحد تا پایان مرداد ماه سال جاری فعالیت می‌کنند. وی بیان کرد: ۱.۷ افزایش سطح داشته‌ایم و با توجه به اینکه تسهیلات در نیمه دوم سال پرداخت می‌شود، تا پایان سال شاهد افزایش بیشتری خواهیم بود. به گفتۀ وی فروش در گذشته مشکل بود ولی اکنون با افزایش قیمت‌ها این موضوع دیگر مشکلی ایجاد نمی‌کند و در مجموع قیمت‌گذاری در اختیار ما نیست و قیمت‌ها بروز است. درویشی در زمینه تسهیلات هم بیان کرد: ما هم به دنبال تسهیلات ارزان قیمت‌تر هستیم ولی متأسفانه هنوز تسهیلاات ارائه شده ۱۲.۵ درصد است و کمتر از آن هنوز امکان‌پذیر نیست.
توجه به کشت قراردادی در گلخانه‌ها
مسئول امور گلخانه‌های سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی در زمینه تعطیلی گلخانه‌های فردوس نیز اظهار کرد: در گذشته بیشترین تعداد گلخانه‌ها را داشت ولی مشکل اینجا است که از نظر سازه‌ای استانداردهای بروز را دیگر ندارند و به مشکل برخورد کرده‌اند. درویشی تصریح کرد: مشکلات آنها در کارگروه رفع موانع تولید هم مطرح شده ولی به دلیل نوع سازه‌ها و سطح زیر کشت اندک، قادر به رقابت با دیگر گلخانه‌های استان نیستند و برخی به همین دلیل تعطیل کردند. وی خاطر نشان کرد: از افرادی که جدید وارد این عرصه شدند هم حمایت و تسهیلاتی ارائه می‌شود و تسیهلات سرمایه در گردش نیز در برج هفتم هر سال اعلام می‌شود که محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. به گفتۀ وی راهبرد اصلی جهاد کشاورزی استان، توسعه گلخانه‌ها و توسعه الگوی کشت است و اکنون کشت قراردادی مورد توجه است که خریدار هزینه‌ها را پرداخت و تضمین خرید محصول با کیفیت درخواست شده را می‌دهد.
ضرورت تنوع در کشت محصولات گلخانه‌ای
مسئول امور گلخانه‌های سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی درباره صادرات هم اظهار کرد: مستقیم فعلا از استان نداریم و برنامه‌ریزی برای محصول فلفل شده که امسال صادرات داشته باشیم ولی تاکنون محصولات به تهران و از آنجا صادر می‌شود. درویشی با اشاره به نهضت گلخانه‌ای بیان کرد: یک تفاهم نامه بین استانداری و شرکت شهرک‌های کشاورزی بود که در بخش زیرساختی کارهایی انجام شده است. وی اعلام کرد: برنامه کنونی تنوع کشت است که باعث خواهد شد درآمد و فروش هم تغییراتی داشته باشد تا دیگر از محصولات کنونی فاصله و به سمت محصولات و الگوی کشت جدید برویم. به گفتۀ وی برای تولید کشاورزی و افزایش سرمایه‌گذاری هم درخواست تسهیلات ارزان قیمت‌تر از مسئولان شده که مسلماً باعث افزایش تعداد گلخانه‌ها و تولید می‌شود و هنوز نتیجه‌ای نداشته است.
و اما…
نهضت گلخانه‌ای خراسان جنوبی که با هدف ایجاد اشتغال بیش از ۱۰ هزار نفر، بهره وری بیشتر و بهتر از آب، استفاده از توانایی‌ها و ظرفیت‌های خراسان جنوبی و همچنین افزایش ۲۵ برابری تولیدات گلخانه‌ای ۳ سال پیش حرف اول مسئولان استان برای جهش تولید و توسعه استان اعلام شد، اکنون با چشم انداز ترسیم شده فاصله بسیار زیادی دارد. به سرانجام رساندن طرح نهضت گلخانه ای یکی از نکات مورد تأکید در سفر سال گذشته رئیس جمهور به خراسان جنوبی هم بود که لازم است مسئولان حال حاضر بخش کشاورزی دقت نظر کامل و انجام کار کارشناسی برای حل مشکلات آن گام بردارند.
