هرم پور – آبادی های دارای سکنه و آبادی های خالی از سکنه! حتماً شما هم بارها و بارها به بهانه های مختلف در این باره شنیده اید، خوانده اید یا گزارش هایی از رسانه ها یا در شبکه های اجتماعی و سایت های اینترنتی مشاهده کرده اید. آبادی های دارای سکنه، آبادی هایی هستند که به دلیل حضور ساکنین محلی، رونق کشاورزی یا دامداری و به روز بودن درآمدها و هزینه و صرفه اقتصادی شان، هرچند کوچک و چندخانواری(حتی به صورتی که نتوان نام یک دهکده یا روستا را بر آنها نهاد) اما به حیات و تعامل خود با پیرامونشان ادامه می دهند. آبادی های خالی از سکنه اما، آبادی هایی هستند که به دلایل مختلف از جمله حذف ساکنین، مهاجرت اهالی، خشک شدن قنات ها، بی بار و بر شدن باغ ها و جالیزها و زمین ها، تلف شدن دام ها یا حوادث و رویدادهایی مثل زلزله، سیل، و … به مرور یا به صورت آنی، خالی از سکنه و اهالی می شوند. استان خراسان جنوبی ۱۵۱۰۱۸ کلیومتر مربع مساحت دارد. این استان، ۲۸ بخش، ۳۱ شهر ، ۱۱ شهرستان و ۶۶ دهستان دارد. اما آیا آماری از تعداد آبادی های دارای سکنه و یا خالی از سکنه استان هم دارید؟ این آمار، کمی نگران کننده، تأمل برانگیز و شوک آورند. در خراسان جنوبی در مجموع، ۱۷۹۲ آبادی دارای سکنه و ۱۷۷۹ آبادی خالی از سکنه وجود دارد. وقتی جزئیات این آمار را به صورت تفکیک شده بررسی می کنیم، ابعاد شوک برانگیز آن خاص تر می شوند. مثلاً بیرجند ۳۰۴ آبادی دارای سکنه دارد، اما ۱۲۷ آبادی خالی از سکنه هم در آن وجود دارند! خوسف ۲۰۰ آبادی دارای سکنه و ۹۳ آبادی خالی از سکنه، درمیان ۱۵۴ آبادی دارای سکنه و ۴۲ آبادی خالی از سکنه و سرایان ۳۷ آبادی دارای سکنه و ۲۶۹ آبادی خالی از سکنه دارد. سربیشه در مقابل ۲۵۴ آبادی دارای سکنه اش، ۱۰۵ آبادی خالی از سکنه هم دارد و قائنات که ۱۷۱ آبادی آن دارای سکنه هستند ۸۶ آبادی خالی از سکنه هم در خود جای داده است. زیرکوه ۹۳ آبادی دارای سکنه و فقط ۷ آبادی خالی از سکنه دارد، در حالیکه نهبندان ۲۸۷ آبادی دارای سکنه و ۲۵۶ آبادی خالی از سکنه دارد. فردوس هم ۳۸ آبادی دارای سکنه و ۲۰۱ آبادی خالی از سکنه، بشرویه ۸۳ آبادی دارای سکنه در مقابل ۲۷۰ آبادی خالی از سکنه و طبس هم ۱۷۱ آبادی دارای سکنه و ۳۲۳ آبادی خالی از سکنه در خود دارد. بخش مهمی از دلایل خالی از سکنه شدن روستاها در استان به موضوع مهم خشکسالی ها بر می گردد؛ خشکسالی هایی که ابتکار عمل را از مدیران و مسئولین استان در دو دهه ی اخیر گرفت، قدرت چانه زنی آنها را در مقابل حریف پرمدعای خشکسالی به حداقل رساند و لذا اعتبارها و بودجه ها و برنامه ها، به هیچ عنوان نتوانستند یا به کمترین صورتی توانستند از بروز فاجعه ای به نام خالی شدن روستاها از جمعیت و سکنه جلوگیری کنند. پی آمد این خالی از سکنه شدن به ویژه در مناطق مرزی، تحت تأثیر قرار گرفتن شدید اقتصاد استان، کشاورزی بومی استان، و لذا بر هم خوردن تعادل امنیتی مرز، بر هم خوردن تعادل هویت اجتماعی روستا- شهرهای استان و همچنین رشد مشاغل کاذب و به ویژه پدیده های نوظهور و خطرناک برای پیرامون شهرهای بزرگ استان یعنی حاشیه نشینی بود. من معتقدم حتی خالی از سکنه شدن روستاهای ما، در دستاوردهای جوان سازی جمعیت و زودتر بسته شدن پنجره ی جمعیتی استان هم بی تأثیر نیست. آیا برنامه، اعتبار، همت و اراده ای برای احیاء حداقل نیمی از ۱۷۷۹ روستای خالی از سکنه شده ی استان وجود دارد؟ من بعید می دانم. برای یک چهارمش چه؟ برای یک پنجمش یا حتی برای یک دهمش؟ باز هم بعید می دانم. این رقم ها، ساده بیان می شوند اما ما به ازای هر کدام از آنها، هویتی متولد یا از بین رفته، نسلی ایجاد یا منقرض شده، پیمانه ای از زنجیره های اقتصادی و کشاورزی و انسانی پُر یا خالی شده و دهستانی، بخشی، شهری، شهرستانی، استانی، ایجاد یا از خاطره ها محو شده است. ما به همین سادگی از کنار این آمار نباید بگذریم.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۳۰۴۹۴۳۸۳۱ یا صفحه اینستاگرامی @s.hossein.harampoor.m اعلام یا ارسال بفرمایید)